Anasayfa / Blog / İş Kazasının Temel Nedenleri?
İş yerinde ya da işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan ve istenmeyen bir olaydır. Planlanan bir olay olmayıp, kontrol altına alınmayan kişiye, kullanılan araca ve çevreye zarar veren / verebilecek olaylara iş kazası tanımı yapılır. Peki, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13 sayılı maddesine göre.
İş kazası, sigortalı ya da sigortasız işçinin iş yerinde yürüttüğü görevi ya da işi sebebi ile meydana gelen; hemen ya da sonradan zarar görmesine sebep olan olaylar bütünüdür. İşçi işyerinde bulunmasa dahi, işveren ya da iş sebebiyle bulunduğu yerde zarar gördüğü takdirde; iş için bir yerden bir yere seyahat ettiğinde, mola esnasında iş alanı içerisinde yaşanabilecek olumsuzluklar da iş kazası kapsamında değerlendirilir.
İşçilerin bilinçsiz bir şekilde iş sürdürmeleri sonucu işçileri kazalara karşı korunaksız bir hale getirmektedir. Böylelikle gelişen iş kazalarında yaralanma olasılığı çok olasıdır. İş kazalarının yüzde kaçı insan kaynaklıdır gibi sorulara yanıt bulabilmek için bunlar bilinmelidir.
• Psikolojik nedenler: unutkanlık, sıkıntı, üzüntü, ihmal, hatalı eylem.
• Fiziksel nedenler: yorgunluk, uykusuzluk, hastalık.
• İşyeri nedenleri: insan ilişkileri, takım çalışması, iletişim sorunları yaşanması.
• Hatalı makine ve ekipman yerleşimi.
• Eksik veya kusurlu koruyucular.
• Yetersiz standardizasyon.
• Yetersiz kontrol ve bakım.
• Yetersiz mühendislik hizmetleri.
• Yetersiz bilgi.
• Uygun olmayan metot.
• Uygun olmayan çalışma yeri ve ortamı.
• Tamamlanmamış kurallar ve talimatlar.
• Yetersiz güvenlik yönetim planı.
• Eğitim ve Öğretim yetersizliği.
• Uygun olmayan nezaret, yönetim ve rehberlik.
• Uygun olmayan personel istihdamı.
• Yetersiz sağlık kontrolleri.
Yukarıda saydığımız başlıklar iş kazalarının ana sebepleri arasında gösterilir.
İş kazasının özellikleri;
İş kazalarını önleme çalışmalarını iki grupta toplayabiliriz.
A- Tehlikeli Durumu ortadan kaldırmak;
1-Makinelere operasyon bölgelerine muhafaza taktırmak.
2-Tehlikeli bölgelere korkuluk yaptırmak.
3-Kişisel koruyucu kullandırmak.
4-Otomasyona geçmek.
5-Risk analizi yaptırmak.
6-Erken uyarı sistemi yaptırmak.
7-Ergonomi ve termal konfor şartlarını sağlamak.
9-Diğer risklere karşı da gerekli tedbirleri almak (yangın, parlama, patlama, elektrik, nakliye, istif vb.)
B-Tehlikeli davranışları önlemek;
1.Eğitim ve öğretim çalışmaları.
A) işe girişlerde.
B) iş değişimlerinde.
C) periyodik olarak.
2.İkna ve teşvik uygulamaları.
3.İş – işçi (çalışan) arası uyumun sağlanması.
4.Vardiya değişimi.
5.Monoton iş yükünün irdelenmesi.
6.Kişisel koruyucu temin ve kullanımının sağlanması.
7.Disiplin kurallarının uygulanması.
Unutmayalım ki her durumda iş kazalarının %50’si kolaylıkla önlenebilir, %48’i ise sistemli bir çalışmayla önlenebilir.
Bir olayın iş kazası olarak sayılması için dört unsurun gerçekleşmesi gerekir. Bunlar;
• Kazaya uğrayanın sigortalı olması,
• Kaza geçiren kişinin hemen veya sonradan bedenen veya ruhen özre uğramış olması,
• Sigortalının yer ve zaman itibariyle 5510/13. maddede sayılanlardan birine göre kazaya uğraması,
• Kazada nedensellik “illiyet” bağının bulunması durumlarıdır.
İlliyet bağı 3 durumda kesilebilir;
Mücbir Sebep: Mücbir sebepler arasında yer alan bir durum ise şu şekildedir; İşveren, gerekli bütün sorumluluklarını yerine getirmesine rağmen engellemesi mümkün olmayan ve elinde olmayan sebeplerden dolayı kazanın meydana geldiğini beyan edip kanıtlayarak; sorumlu tutulmaz.
Örnek: Deprem, sel durumları vs.
b. İşçinin kusuru: İşveren kişinin emir ve otoritesi altında bulundurduğu işçinin iş sözleşmesinin tarafı olmasından kaynaklanan yükümlülükleri vardır. Sadece işverenin yükümlülüklerini yerine getirmesi beklenmemelidir. Asgari olarak işçinin de emir ve talimatları yerine getirirken aynı dikkat ve özeni göstermelidir.
c. Üçüncü kişilerin ağır kusuru: Üçüncü kişilerin tam-ağır kusuru da illiyet bağının kesilmesine sebep olur.
İşverenin, emniyet güçlerine hemen haber verilmesi ve gerekli tahkikat işlemlerinin gerçekleşmesine katkı sağlaması zorunlu bir durumdur. Sosyal Güvenlik Kurumuna da iş kazası bildirimleri kazanın meydana geldiği tarih itibariyle en geç 3 (üç) gün içerisinde bildirilmelidir. Şayet kaza işverenin hakimiyet alanı dışında meydana gelmişse bildirim tarihi işverenin iş kazasının meydana geldiğini öğrendiği tarih itibariyle başlayacaktır. Bildirimin işveren tarafından gerçekleştirilmemesi halinde işçinin bildirimi yapması gereklidir.
Sosyal Güvenlik Kurumu tarafında iş kazası geçiren işçi için yardımlar sağlanmaktadır. Sağlanan yardımlar şöyledir:
* İş kazasının hemen ardından sigortalıya geçici olarak iş göremezlik ödeneği bağlanmaktadır.
* Sigortalı geçirdiği iş kazası nedeniyle yaşamını yitirdi ise geride kalan hak sahibi yakınlarına ölüm geliri bağlanmaktadır.
